Հասկացության բովանդակություն

Հասկացության բովանդակությունը հասկացության մեջ ամրագրված առարկայի էական և տարբերակիչ հատկանիշների, համասեռ առարկաների որակի կամ բազմության ամբողջությունն է^[1], քանի որ տրամաբանության տեսանկյունից յուրաքանչյուր հասկացություն ունի բովանդակություն և ծավալ^[2]։

Դիցուք, ցանկանում ենք նշել քառանկյուն հասկացության բովանդակությունը։ Թվարկենք քառանկյան էական հատկությունները։ Դրանք են՝ երկրաչափական պատկեր. չորս կետերից և դրանց հաջորդաբար միացնող չորս հատվածներից բաղկացած լինել. տրված չորս կետերից երեքի չգտնվելը միևնույն ուղղու վրա. կետերի միացնող հատվածների անհատելիություն^[3]։

Հասկացության բովանդակության մասին չի կարելի խոսել նրա ծավալից առանձին^[4]։ Հասկացության ծավալը հասկացության մեջ ամրագրված այն առարկան է կամ առարկաների դասը, որոնց վրա տարածվում է հասկացության բովանդակությունը։ Մատիտ հասկացության ծավալն ընդգրկում է բոլոր մատիտները, որոնք երբևիցե գոյություն են ունեցել, գոյություն ունեն կամ գոյություն կունենան^[5]։

Սեռի և տեսակի հարաբերության մեջ գտնվող հասկացությունների (բույս, ծաղիկ, գրենական պիտույք, գրիչ, քաղաք, մայրաքաղաք) ծավալը և բովանդակությունը գտնվում են հակադարձ հարաբերակցության մեջ^[5]։

Հասկացության ծավալի և բովանդակության հակադարձ հարաբերակցության օրենք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրենքի համաձայն, որքան լայն է հասկացության ծավալը, այնքան նեղ է հասկացության բովանդակությունը, և հակառակը. որքան նեղ է հասկացության ծավալը, այնքան լայն է հասկացության բովանդակությունը։ Օրինակ, համեմատենք մատիտ և կանաչ մատիտ հասկացությունները։ Մատիտ հասկացության ծավալն ավելի լայն է, քան կանաչ մատիտ հասկացության ծավալը։ Մատիտ հասկացություն ծավալը տարածվում է ոչ միայն կանաչ մատիտների, այլև կարմիր, սև, կապույտ և այլ գույնի մատիտների վրա։ Մինչդեռ մատիտ հասկացության բովանդակությունը պակաս հատկություններ է ամրագրում, քան կանաչ մատիտ հասկացության բովանդակությունը։ Վերջինիս բովանդակության մեջ կարելի է գրանցել մատիտի բոլոր էական հատկությունները և դրանց ավելացնել կանաչ գույնի հատկությունը^[5]։

Ելնելով այս օրենքից, գոյություն ունի հետևյալ օրենքը. որքան ավելի լայն է ծավալը, այնքան ավելի պարզ է նրա բովանդակությունը, և հակառակը։

Սեռային և տեսակային հասկացություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեռային է այն հասկացությունը, որի ծավալն ավելի լայն է և ամբողջովին ներառում է մյուս հասկացության ծավալը^[4]։

Տեսակային է այն հասկացությունը, որը սեռային հասկացության ծավալի միայն մի մասն է կազմում^[4]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Բրուտյան, Գ. Ա. (1998). Քոչարյան, Հ. Ժ. (ed.). Տրամաբանություն (PDF). Երևան: Գիտություն. էջ 16. ISBN ISBN 5-8079-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020.07.18-ին. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)
↑ Մալախով, Վ. Պ. (2001). Ձևական տրամաբանություն. Դասագիրք բարձրագույն հաստատությունների համար (ռուսերեն). Մոսկվա: Академический проект. էջ 23. ISBN 5-8291-0051-7.
↑ Բրուտյան, Գ. Ա. (1998). Տրամաբանություն (PDF). Երևան: Գիտություն. էջեր 16–17. ISBN ISBN 5-8079-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020.07.18-ին. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Малахов, В. П. (1999). Логика. Учебно-методическое пособие (ռուսերեն). Մոսկվա: Московская финансово-юридическая академия. էջ 19.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Բրուտյան, Գ. Ա. (1998). Տրամաբանություն (PDF). Երևան: Գիտություն. էջ 17. ISBN ISBN 5-8079-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020.07.18-ին. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[1] Բրուտյան, Գ. Ա. (1998). Քոչարյան, Հ. Ժ. (ed.). Տրամաբանություն (PDF). Երևան: Գիտություն. էջ 16. ISBN ISBN 5-8079-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020.07.18-ին. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[2] Մալախով, Վ. Պ. (2001). Ձևական տրամաբանություն. Դասագիրք բարձրագույն հաստատությունների համար (ռուսերեն). Մոսկվա: Академический проект. էջ 23. ISBN 5-8291-0051-7.

[3] Բրուտյան, Գ. Ա. (1998). Տրամաբանություն (PDF). Երևան: Գիտություն. էջեր 16–17. ISBN ISBN 5-8079-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020.07.18-ին. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[:1-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Малахов, В. П. (1999). Логика. Учебно-методическое пособие (ռուսերեն). Մոսկվա: Московская финансово-юридическая академия. էջ 19.

[:0-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Բրուտյան, Գ. Ա. (1998). Տրամաբանություն (PDF). Երևան: Գիտություն. էջ 17. ISBN ISBN 5-8079-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020.07.18-ին. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]